Spis treści
Wstęp .........................................................................................11
Ważne informacje ......................................................................14
Praca w charakterze opiekunki osób starszych
w Niemczech − decyzja ...............................................................14
Jak szukać pracy?........................................................................15
Prawo do wydawania poleceń (Weisungsrecht) .............................18
Czas pracy ..................................................................................19
Obowiązki opiekunki ....................................................................19
Wyżywienie − co łaska czy co chcesz?...........................................24
Demencja – objawy i przykłady z życia wzięte ...............................26
Zapominalstwo........................................................................26
Brak orientacji w czasie i przestrzeni.........................................27
Utrata poczucia, że jest się we własnym domu .........................28
Brak aktywności fizycznej i apatia lub wzmożona
aktywność fizyczna.............................................................28
Nadpobudliwość, niepanowanie nad emocjami, agresja..............29
Niezdolność logicznego myślenia,
kręcenie się w kółko w rozmowie .......................................29
Zapominanie słów lub ich błędne używanie...............................30
Zaburzenia snu.......................................................................30
Zaburzenie apetytu, uczucia sytości, łaknienia ..........................30
Halucynacje ...........................................................................31
Problemy z higieną
(nie tylko pod względem fizycznym)....................................31
Nierozpoznawanie przedmiotów, miejsc i osób .........................32
Nietrzymanie moczu i kału (inkontynencja) lub
załatwianie swoich potrzeb poza toaletą ..................................32
Problemy z gryzieniem i połykaniem.........................................32
Dreptanie w miejscu bez celu..................................................33
Brak umiejętności obsługi urządzeń.........................................33
Utrata smaku.........................................................................34
Problemy z oceną sytuacji ......................................................34
Wypowiedzenie umowy-zlecenia...................................................36
Referencje .................................................................................39
Moje pierwsze zlecenie ..............................................................40
Demencja – jak to się je? ............................................................41
Nowy dzień, demencji ciąg dalszy. Z czym to się je?.......................43
Miał być Rusek, będzie Chińczyk...................................................44
Niezgoda między perełkami..........................................................44
Na dywaniku u dyrektora oraz co tego dnia
na cmentarzu pochowałam ..........................................................45
Dzień rozstania............................................................................46
Nazywam się Demencja. Miło mi. Cokolwiek zrobisz,
zawsze tu będę.......................................................................46
Dom pensjonatem, czyli co zabiera ze sobą podopieczna,
wybierając się w podróż „do domu” .........................................47
Odwiedziny – zdezorientowani goście............................................51
Choroba postępuje.......................................................................53
Nieprzespane noce, niedbanie o higienę .......................................53
Córka, siostra, matka, a może babka? ..........................................55
Brydż na mieście i nocna awantura...............................................57
Wielkie wyzwanie − nieprzespane noce ........................................59
Duży mrówkojad..........................................................................62
Święta Bożego Narodzenia ...........................................................63
Rozczarowanie ............................................................................65
Śnieżna zima, kominek, lampka wina.........................................69
Dumna „94” ................................................................................69
Nic nie widzę, nic nie słyszę .........................................................72
Sielanka .....................................................................................73
Pobyt w szpitalu .........................................................................77
Opieka domowa – kwalifikacje i sprzęt .........................................79
O cudach techniki, halucynacjach, psychologach na telefon,
o krainie kawą płynącej i o tym,
jak odpłynęłam z tej krainy........................................................ 81
Cały świat u stóp Aleksandry.........................................................81
Tortury na spacerze .....................................................................84
Rany Julek, głowa mała ...............................................................86
Psycholog na telefon ....................................................................87
A jednak demencja ......................................................................88
Kraina kawą płynąca ....................................................................89
Wizyta w biurze............................................................................90
Audiobooki, krawężniki i wielka wyprawa .................................93
Nowe doświadczenie.....................................................................93
Świat osoby niedowidzącej............................................................95
Normalność, jak miło…..................................................................96
Nigdy nie jest idealnie...................................................................98
Folwark zwierzęcy .......................................................................101
Cisza przed burzą ........................................................................102
Wioska aniołów ..........................................................................105
Za górami, za lasami mieszkał anioł z aniołami…............................105
Prawdziwa przyjaźń......................................................................107
Trzy córy.....................................................................................109
Wizyta pani koordynator...............................................................112
Święty Piotr czy sam Pan Bóg?
Z pewnością nie śmierć z kosą ................................................114
Czy ktoś tu był chory? .................................................................118
Marlen − totalna izolacja ...........................................................121
Szaleństwo czy normalność...........................................................121
Czterogwiazdkowy dom starców****.............................................122
Wykład o demencji ......................................................................124
Badanie sytuacji...........................................................................126
Jedni liczą owce, inni pociągi.........................................................128
Jak wyrzuciłam z siebie całą złość… ..............................................129
Ach, te nieuczciwe opiekunki!........................................................132
Duży apetyt? ...............................................................................133
Happy Birthday to You..................................................................135
Płacę, wymagam? ........................................................................136
Pani Kowalski i jej decyzja .........................................................138
Ze zlecenia na zlecenie − ziemia obiecana .....................................138
Posiadłość pani Kowalski...............................................................140
Zupa kością niezgody oraz ogólne niezadowolenie ..........................142
Zielono mi....................................................................................147
Pędzący chodzik (Rollator).........................................................151
Wejście smoka ............................................................................151
Zbroja utkana spokojem...............................................................155
Karuzela......................................................................................158
Czeski film i niemiecki bank..........................................................161
Była karuzela, cyrk, teraz czas na małpy,
a raczej na goryla.................................................................. 166
Mroźne szaleństwo ................................................................... 169
Mur berliński, RFN i NRD..............................................................169
Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu .......................................172
Pędzący samochodzik ..................................................................177
Suknie ślubne i wielka afera...................................................... 179
Nowe zlecenie − nowa szansa? ....................................................179
Ciężkie czasy przede mną ............................................................181
Czy podopieczna jest dobrym człowiekiem?...................................184
Cienka struna..............................................................................186
Przejmuję pracę koordynatora......................................................187
Czas na aferę .............................................................................190
Ciche dni ....................................................................................192
Neonowy boy (chłopak)................................................................194
Ostatnia niedziela − ludzkie historie .............................................196
Opiekunka – 2 in 1 (dwa w jednym),
urządzenie wielofunkcyjne.................................................... 199
Zamek grozy................................................................................199
Poczekaj, ja ci jeszcze pokażę!...................................................202
Mój diabełek Sofjencja I ............................................................205
Pierwsze wrażenie........................................................................205
Albo masło, albo marmolada ........................................................207
Wewnętrzny niepokój i niezadowolenie
z nowej opiekunki...................................................................208
Wspólne posiłki ...........................................................................210
Gonzales − skąpiec .....................................................................212
Szlachetne zdrowie .....................................................................215
Jaskinia smoka ...........................................................................218
Och, Ela...................................................................................... 220
Negatywne strony aktywizacji seniorów ........................................220
Aktywizacja podopiecznych ..........................................................224
Rodzina Eli..................................................................................227
Las − centrum spotkań zabłąkanych dusz......................................230
Mój diabełek Sofjencja II........................................................... 232
Powroty ......................................................................................232
„Skazani” na święta......................................................................232
„Psujka” ze mnie czy chata się wali?..............................................235
Jak popsułam podopieczną...........................................................238
Twardy orzech do zgryzienia ........................................................241
Sytuacja kryzysowa − silne kobiety...............................................244
Od Annasza do Kajfasza ..............................................................248
Zakończenie............................................................................... 253
Wstęp
W przedziale w pociągu jadą elegancka dama o rubensowskich kształtach, z pięknym naszyjnikiem z pereł, ksiądz wyznania katolickiego i przystojny Francuz z zakręconym wąsikiem. Pociąg wjeżdża do tunelu. Na chwilę przedział ogarnia ciemność. Gdy ponownie robi się jasno, Francuzik podnosi z podłogi perłę. Trzymając ją między opuszkami kciuka i palca wskazującego, wyciąga dłoń w kierunku damy. „Czy to pani pierła?”, pyta. „Tak, ale tak cichutko”, odpowiada zawstydzona dama.
Byli sobie Rusek, Polak i Niemiec. Chcieli przedostać się do Ameryki…
Och, chyba nie o tym chciałam pisać. Będzie o damach, Polkach, Niemkach, i być może ktoś z Rosji zagości w moich opowiadaniach. W końcu Deutschland (Niemcy) to nie tylko kraj dobrobytu, ale także państwo, w którym żyje niezwykle zróżnicowane etnicznie, religijnie i kulturowo społeczeństwo. Tureckie kebaby, kaczki po chińsku, greckie souvlaki, jugosłowiańskie cevapcici… Przepraszam, że tak gastronomicznie, ale kilka lat oglądałam Niemcy od kuchni, zanim wpuszczono mnie na niemieckie salony. Wtedy to poznałam życie polskich perełek (opiekunek) rzuconych na pożarcie niemieckim damom. Temat trudny, żywot ciężki, ale z perspektywy czasu można się pośmiać. Perełki rzucone na niemieckie salony. Perełki prosto z Polski. Multikulti plus demencja do śmiechu nas zachęca! Chyba jednak nie zawsze.
12 PERŁY RZUCONE PRZED DAMY
Jestem opiekunką z przypadku. Nie czuję się spełniona w tej pracy. Obowiązki staram się wykonywać sumiennie, by w miarę możliwości wesprzeć podopiecznych. Ale czasami trudno ich zrozumieć, a jeszcze trudniej pojąć chorobę. Pragnę opisać to, co przeżyłam. Z pewnością w moich tekstach znajdą się wskazówki dla innych opiekunów. Proszę jednak pamiętać, że nie jestem alfą i omegą. Być może w niektórych sprawach się mylę. Być może w niektórych momentach źle oceniam ludzi i sytuacje. Być może moje postępowanie będzie wydawać się niektórym czytelnikom dziwne. Życie kształtuje każdego z nas. Każdy jest inny. Ja, Ty i ludzie, których spotykamy na naszej drodze.
Niestety pracy opiekuna osób starszych w Niemczech nie ułatwia fakt, że o prawach, obowiązkach, warunkach zatrudnienia i charakterze pracy jest tak niewiele rzetelnych informacji. Potocznie przyjął się zwrot „opieka 24”. Zwrot jakże błędny, który nieraz komplikuje nam, opiekunom, pracę. Panuje przeświadczenie, że polska perła jedzie do Niemiec, by dzień i noc świadczyć usługi schorowanym seniorom. Tymczasem nie ma czegoś takiego jak praca dwadzieścia cztery godziny na dobę. Dlatego też kilka stron poświęcę ważnym wiadomościom dotyczącym pracy w opiece nad osobami starszymi. Myślę, że wtedy łatwiej będzie zrozumieć, skąd się wzięły moja wieczna walka, wieczne niepowodzenia i wieczne niezadowolenie. Niezadowolenie z mojej strony, ale i niezadowolenie ze strony niemieckich rodzin, które, zatrudniając polską opiekunkę, czasami sprawiają wrażenie, jakby były przekonane, że kupiły człowieka na własność.
Książka pozornie może wydawać się lekka i przyjemna. Taka miała być z założenia. Za opowiadaniami kryje się jednak dramat. Dramat kobiet, a coraz częściej również mężczyzn, którzy z różnych powodów zostali zmuszeni do wyjazdu za granicę w charakterze opiekuna. Dramat dzieci, które dorastają z „rodzicem na odległość”. Dramat całych rodzin. Dramat Polski, która tak niewiele oferuje swoim obywatelom. To także dramat ludzi w podeszłym
WSTĘP 13
wieku, którzy mimo tak dobrej opieki socjalnej, jaka jest w Niemczech, oraz góry pieniędzy na koncie są skazani na pomoc ludzi z krajów Europy Wschodniej. Na opiekunów, do których niejednokrotnie nie mają zaufania, których nie szanują, których nie znają, których nie rozumieją, a z którymi muszą mieszkać pod jednym dachem dwadzieścia cztery godziny na dobę. W niektórych przypadkach możliwa jest długoletnia współpraca. Z doświadczenia jednak wiem, że wiele zleceń wygląda jak pole bitwy. Z ofiarami po obu stronach.
Chciałabym, aby ta książka dotarła do każdej opiekunki i każdego opiekuna. Do tych, którzy dzień w dzień walczą o swoje prawa i szacunek, a także do tych, którzy są przekonani, że nasza praca powinna wyglądać tak jak w chwili obecnej. Chciałabym również, by trafiła do naszych rodzin i znajomych. Zajmując się seniorami, wykonujemy proste czynności. W obliczu choroby, braku zaufania, różnicy kultur zwykła zupa może być kością niezgody. Grymas twarzy może stać się powodem niezadowolenia i wielkiej afery. Do tego dochodzą presja i przekonanie, że trzeba wytrwać za wszelką cenę. Czy warto? Czy trzeba? Czy ktoś to docenia? Czy nasi bliscy i nasze otoczenie zdają sobie sprawę z tego, co przeżywamy, podejmując się opieki nad ludźmi starszymi? Większość widzi jedynie euro, które przywozimy do Polski. Niewiele osób dostrzega drogę, którą podążamy, by je zdobyć.
Mam ogromną nadzieję, że w najbliższej przyszłości zapanuje ład, niemiecki Ordnung (porządek) w naszej branży. Marzą mi się przejrzyste i zrozumiałe umowy, dobre warunki zatrudnienia oraz szacunek do opiekunów i ich pracy. Gdy przeczytacie „Perły rzucone przed damy”, zrozumiecie, że dłużej tak być nie może. Opowiadania podobne do tych, które zamieściłam w mojej książce, słychać codziennie z ust opiekunów. To nie są nieliczne wyjątki. I to jest najbardziej przerażające.
Zapraszam!
Ważne informacje
Praca w charakterze opiekunki osób starszych w Niemczech − decyzja
Koleżanki kilka lat zachęcały mnie do podjęcia pracy w opiece. Bałam się zmian. Krępowałam. Po części brzydziłam. Poza tym kochałam to, co robiłam. Greckie, niemieckie i włoskie restauracje, międzynarodowe środowisko, w miarę młodzi, ciekawi ludzie, czekanie na gości, potem fala za falą, gość za gościem, grupa za grupą, latające frytki, pryskający atrament z kałamarnic, Kali jeść, Kali pić, komunikacja we wszystkich możliwych językach: pende salataki (z jęz. greckiego – pięć sałatek), schnell, schnell (z jęz. niemieckiego – szybko, szybko), ice cream (z jęz. angielskiego – lody), tora (z jęz. greckiego – teraz), dawaj, dawaj, giamotto (z jęz. greckiego – o kurczę!) i upragnione finish (z jęz. angielskiego – koniec). Duma, że wszystko zostało wydane na czas i smakowało. Luźna atmosfera. Śmiechy, chichy. Po pracy wspólny posiłek, wino, przyjaźnie, romanse i kolejny dzień jeszcze lepszy od poprzedniego. W pewnym momencie dotknęła mnie jednak zła passa i każdy kolejny dzień był gorszy od poprzedniego. Coraz częściej zastanawiałam się, czy nie spróbować pracy na niemieckich salonach. W końcu postanowiłam wyjechać jako polska perełka do niemieckiej Dame (pani). Polska Perła. Tak mówią o opiekunkach wdzięczni seniorzy. To dzięki nam u schyłku
WAŻNE INFORMACJE 15
swojego życia w obliczu choroby nie muszą opuszczać własnych domów. Ich rodziny mogą spokojnie żyć i pracować. Życie staje się dla wszystkich łatwiejsze.
Czy żałuję, że podjęłam się pracy jako opiekunka osób starszych? Z pewnością nie. Trudna to droga. Pełna wzlotów i upadków. Zapewniła mi jednak stabilizację finansową. Myślę, że to dobry sposób, by szybko zarobić pieniądze. Masz jakiś cel? Potrzebujesz funduszy na studia, na auto, na wycieczkę, na dzieci, na wnuki, na życie? Każdy wyjazd to spory zastrzyk gotówki. Niestety, każdy wyjazd to również rozłąka z rodziną, masa wyrzeczeń, być może nieprzyjemne doświadczenia. Jednak wyjazd to nie wyrok. Jeśli od miesięcy lub nawet od lat się zastanawiasz i przymierzasz się do tej pracy, nie trać czasu. Poszukaj krótkiego zlecenia, by spróbować swoich sił. Tylko w ten sposób dowiesz się, czy warto. Być może zostaniesz opiekunką/opiekunem na lata. A być może stwierdzisz, że to nie jest droga dla Ciebie. Życzę Ci odwagi. Być może podjęta decyzja otworzy Ci furtkę do lepszego życia.
Jak szukać pracy?
W pierwszej kolejności zastanów się, czy na pewno chcesz wyjechać do pracy w Niemczech jako opiekun/opiekunka. Musisz mieć świadomość, że wyjazd łączy się z rozłąką z rodziną i dotychczasowym środowiskiem. Trafisz do kraju, w którym żyją ludzie o innej kulturze i mentalności. Ponadto będą to osoby starsze i chore, często uparte i trudne we współżyciu. W wielu przypadkach nie spotkasz się z wdzięcznością, jakiej oczekujesz. Tryb dnia i przyzwyczajenia będziesz musiała w dużej mierze odłożyć na bok. Pomimo pewnej swobody w organizowaniu czasu pracy należy dostosować się do potrzeb podopiecznego. Trzeba być tego świadomym. Jeśli mimo wszystko chcesz wyjechać,
16 PERŁY RZUCONE PRZED DAMY
zastanów się dobrze, z kim chcesz pracować. Nie podejmuj decyzji jedynie na podstawie wysokości pensji. Ta decyzja może zaważyć na Twojej przyszłości. Gdy obowiązki, którym będziesz musiał/a podołać, przerosną Twoje umiejętności, być może będzie to Twój pierwszy i ostatni wyjazd. Zastanów się, czy chcesz wyjechać do jednej osoby, czy do dwóch, jakiej płci. Jeden senior to teoretycznie mniej pracy. W przypadku małżeństwa podopieczni nie czują się samotni. Dotrzymują sobie towarzystwa. Mężczyźni nie są tak uciążliwi jak kobiety. Nie przeszkadza im pajęczyna w rogu salonu, wszystko im smakuje. Mogą mieć jednak ochotę na amory, co bywa bardzo uciążliwe. Zdecydujesz się na osobę chodzącą czy leżącą? Leżąca podopieczna oznacza święty spokój i pełną swobodę działania. Ale wiąże się z masą nieprzyjemnych obowiązków. Przy chodzącym seniorze jest mniej prac domowych i pielęgnacyjnych. Może jednak wtrącać się do garów i wszystkiego, co robisz. Gdy ma demencję, potrafi uciekać z domu, a to z kolei oznacza ciągły stres. Czy masz tak silną psychikę, by walczyć z nim na każdym kroku? Ważnym kryterium może się okazać to, czy z podopiecznym mieszka jego rodzina. Z jednej strony może być ona bardzo pomocna. Ale zdarza się i tak, że trudno jest pracować w miejscu, gdzie wiele osób ma coś do powiedzenia i dąży do tego, by opiekun/ka zaspokajał/a również ich potrzeby. To, czy praca jest na wsi, czy w mieście, również nie jest bez znaczenia. Wieś to zazwyczaj piękne miejsca na spacer i relaks. Czy jednak wytrzymasz kilka lub kilkanaście tygodni w izolacji? Czy nie lepiej pracować w mieście, gdzie można się spotkać z innymi opiekunkami, pochodzić po sklepach, pozwiedzać?
Następnie zastanów się nad formą zatrudnienia. Umowa to nie tylko papierek. Od niej zależy Twoja przyszłość, to, jak będą wyglądały: praca, składki, podatki, obowiązki, formalności, urlop, chorobowe itd. Może to być umowa-zlecenie z polską firmą i umowa z niemiecką firmą, umowa o pracę, polska działalność,
WAŻNE INFORMACJE 17
niemiecka działalność, zatrudnienie bezpośrednio u rodziny podopiecznych, zatrudnienie na Minijob (praca w niepełnym wymiarze godzin, do 450 euro na miesiąc) lub zatrudnienie na Midijob (praca w niepełnym wymiarze godzin, od 451 euro do 850 euro na miesiąc). Która z tych możliwości jest dla Ciebie najkorzystniejsza? Jakie warunki trzeba spełniać i jakie formalności załatwić? Czy każda z wyżej wymienionych form jest legalna w połączeniu z całodobową opieką domową? Czy jesteś w stanie sam/a dopilnować formalności, czy w tej kwestii całkowicie zaufasz firmie lub rodzinie podopiecznego, z którą podpiszesz umowę?
Jeśli już poznasz odpowiedzi na te pytania, aplikuj do jak największej liczby firm. Wypełniaj przesłane przez nie formularze. Nie bój się rozmów telefonicznych sprawdzających Twoją znajomość języka. Dzięki temu firma nie tylko określi wysokość wynagrodzenia (często zależnego nie tylko od doświadczenia, ale i od znajomości języka niemieckiego), ale także będzie mogła podjąć decyzję, jakiego zlecenia dla Ciebie szukać. Zanim zdecydujesz się na konkretną ofertę, poproś o rozmowę ze zmienniczką (opiekunką, którą będziesz zmieniać), która w danej chwili jest na miejscu. Przygotuj pytania, które chcesz jej zadać. Warto też porozmawiać z rodziną podopiecznych. Często informacje od nich są najbardziej wiarygodne. Przed wyjazdem załóż konto online w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, by móc sprawdzać, czy odprowadzane są składki (na Platformie Usług Elektronicznych PUE). Nie wyjeżdżaj bez umowy! Bez względu na to, czy transport organizujesz sam/a, czy robi to firma, dzień przed wyjazdem zadzwoń do firmy przewozowej, by upewnić się, że jesteś na liście pasażerów. Poproś o numer telefonu do kierowcy, który będzie Cię odbierał. Warto również zadzwonić do domu podopiecznego i upewnić się, że ktoś będzie na Ciebie czekał. Nie zaszkodzi podać przybliżonej godziny przyjazdu. W dzień wyjazdu koniecznie miej pod ręką dokładny adres. Kierowca z pewnością będzie o niego pytał. Jeśli podróż się przedłuża, zadzwoń i poinformuj, że
18 PERŁY RZUCONE PRZED DAMY
przyjedziesz później, a wtedy nikt nie będzie się o Ciebie martwił.
Warto dla własnego bezpieczeństwa wziąć ze sobą 100 euro. Być może napotkasz problemy, a pieniądze zaoszczędzą ci stresu i nieprzyjemności.
W pracy zachowaj spokój. Pierwszy dzień może być trudny. Osobie przemęczonej po podróży wszystko może wydawać się straszniejsze, niż jest w rzeczywistości. Pierwszy tydzień się przyglądaj. Nie stawiaj życia podopiecznych na głowie. Jeśli potrzebne są jakieś zmiany, staraj się stopniowo wprowadzać je w czyn. W razie problemów kontaktuj się z firmą zlecającą. Przemyśl jednak, z jakim problemem dzwonisz i jakiej oczekujesz pomocy. Jeśli problemów jest więcej, spisz je na karteczce. Daj firmie czas na kontakt z podopiecznym lub jego rodziną, by mieli szansę te problemy rozwiązać.
Najważniejsze są decyzja i pierwszy tydzień. Jeśli dobrze zaczniesz, najprawdopodobniej dobrze skończysz. Aczkolwiek gwarancji nikomu nie dam.
Powodzenia!
Prawo do wydawania poleceń (Weisungsrecht)
Ponieważ jesteśmy pracownikami oddelegowanymi (przy umowie-zleceniu) i umowę podpisujemy z firmą, a nie bezpośrednio z podopiecznym, senior i jego rodzina nie mogą wydawać nam bezpośrednio poleceń. Ingerować w to, jak i kiedy wykonujemy nasze obowiązki. Planując dzień i pracę, trzeba jednak uwzględniać potrzeby i przyzwyczajenia osób starszych.
WAŻNE INFORMACJE 19
Czas pracy
Czas pracy według prawa niemieckiego wynosi nie więcej niż czterdzieści godzin tygodniowo, nie więcej niż osiem godzin dziennie. Ta zasada dotyczy również pracy w opiece. Zwrot „opieka 24” nie oznacza, że opiekunka lub opiekun są zobowiązani do pracy przez całą dobę. Prawo gwarantuje również jedenaście godzin przerwy nocnej, od dwóch do trzech godzin przerwy każdego dnia, kiedy można opuścić miejsce pracy. Ponadto mamy prawo do jednego wolnego dnia w tygodniu lub dwóch połówek (niestety bardzo rzadko praktykowane). Nie pracujemy ośmiu godzin bez przerwy. Mieszkamy z podopiecznym, by kilkakrotnie w ciągu dnia móc go wesprzeć (pomoc w utrzymaniu higieny, przygotowanie posiłku, spacer, aktywizacja, zakupy, wizyty towarzyskie, terminy). Warto na początku zaplanować wszystkie zajęcia, stworzyć wspólnie grafik z uwzględnieniem naszego czasu pracy i tego przestrzegać. Poza tym jesteśmy zobowiązani do niesienia pomocy w nagłych wypadkach, również w nocy. Nagły wypadek ma miejsce wtedy, gdy jest zagrożone zdrowie lub życie seniora będącego pod naszą opieką. Regularna praca nocna nie powinna mieć miejsca. Wyjątek stanowią miejsca, gdzie podopiecznym zajmują się jednocześnie dwie opiekunki pracujące na zmiany. Zdarza się to bardzo rzadko.
Obowiązki opiekunki
Często widzę, że dla wielu ludzi pracujących w opiece osób starszych zakres obowiązków nie jest jasny. W języku niemieckim istnieje ogromna różnica między słowem Betreuung (opiekunka) a Pflegerin (pielęgniarka/opiekunka). Tymczasem zwroty te, nawet przez Niemców, są używane zamiennie. Jesteśmy praktycznie pomocami domowymi, opiekunkami (Haushaltshilfe, Betreuung).
20 PERŁY RZUCONE PRZED DAMY
Od pewnego czasu możemy również przejmować niektóre obowiązki, które wcześniej należały do Pflegerin. Pflegerin − według słownika − faktycznie znaczy opiekunka. Jednak nie tak, jak nam się to wydaje! Pflegerin to opiekunka w znaczeniu bardziej zbliżonym do pielęgniarki. W Niemczech nie można wykonywać tego zawodu bez odpowiedniego wykształcenia. Jeśli nawet ktoś ukończył kursy w kierunku medycznym, pielęgniarskim w Polsce, a nie posiada dokumentów uznanych w Niemczech, nie ma prawa wykonywać żadnych czynności medycznych! Obecnie zwykła opiekunka może wykonywać czynności pielęgnacyjne, czyli pomoc przy myciu, ubieraniu, rozbieraniu. Wcześniej zajmował się tym Pflegedienst. Zaznaczam, że chodzi tu o pomoc. W żadnym wypadku do obowiązków opiekunki/opiekuna nie należy dźwiganie podopiecznych czy wsadzanie ich samodzielnie do wanny. Jeśli seniorzy są zupełnie niesamodzielni, należy domagać się zamówienia służb pielęgniarskich (Pflegedienst). Poza tym nie mamy obowiązku „robienia” za windę czy chodzik lub − co gorsza − wózek inwalidzki, gdy podopieczny lub jego rodzina uważają, że taki sprzęt nie jest potrzebny. Tu chodzi o nasze zdrowie! Rodziny podopiecznych czasami nie dostrzegają, że stan ich rodziców się pogorszył. Nie ma potrzeby robić z siebie bohatera czy cierpiętnicy. Należy upomnieć się o odpowiedni sprzęt. Próbowałam znaleźć wiarygodne i rzetelne informacje w internecie na stronach polskojęzycznych. Niestety, większość z nich pochodzi od firm i pozostawia wiele do życzenia. Na stronach niemieckojęzycznych z kolei informacji jest mnóstwo. Czytam je, odkąd zaczęłam pracować w opiece. Od lat nic się nie zmienia i trudno mi zrozumieć, skąd bierze się to całe zamieszanie i niewiedza.
Zadania pomocy domowej (Haushaltshilfe):
• sprzątanie mieszkania lub domu (pomieszczeń, których używamy).
Jeśli dom ma 600 metrów kwadratowych, sprzątanie całego nie jest
naszym obowiązkiem;
WAŻNE INFORMACJE 21
• pranie i prasowanie (ubrań, pościeli, obrusów należących do
podopiecznej/podopiecznego);
• gotowanie i przygotowywanie posiłków;
• lekkie prace ogrodowe (podlewanie kwiatków czy ich sadzenie –
w normalnych ilościach).
Natomiast plewienie grządek, grabienie liści w całym ogrodzie
czy koszenie ogromnego trawnika nie należy do obowiązków opiekunki;
• dbanie o zwierzęta domowe, na przykład o kota czy psa,
a nie o stado kur czy gromadę kotów. Przed wyjazdem
masz prawo wiedzieć, czy w domu, do którego wyjeżdżasz,
znajdują się zwierzęta. Jeżeli ci to nie odpowiada,
możesz odmówić przyjęcia zlecenia.
Ogólne zadania opiekunki (Betreuung):
• towarzyszenie przy załatwianiu wszystkich spraw bądź
załatwienie ich samodzielnie (bez podopiecznego);
• towarzyszenie podopiecznemu w drodze do instytucji i urzędów;
• towarzyszenie podczas wizyt lekarskich, terapii i pobytu w szpitalu.
Jeśli podopieczny znajdzie się w szpitalu, należy spakować
potrzebne mu rzeczy, między innymi kosmetyki, piżamy, ręczniki,
szlafrok, przekazać plan lekarstw i jeśli nie ma rodziny na miejscu,
odwiedzać go regularnie i sprawdzać, czy czegoś nie potrzebuje,
ewentualnie odebrać ze szpitala;
• towarzyszenie podczas wizyt u przyjaciół lub rodziny;
• towarzyszenie w wydarzeniach kulturalnych, spacerach, wycieczkach itd.;
• czytanie podopiecznym, rozmowa lub gry, czyli aktywizacja;
• wspieranie w hobby, które podopieczny może jeszcze uprawiać.
22 PERŁY RZUCONE PRZED DAMY
Czynności pielęgnacyjne (Pflege):
• pomoc w utrzymaniu higieny, myciu zębów, protezy,
czesaniu i myciu włosów, malowaniu, goleniu i kremowaniu;
• POMOC! podczas prysznica lub kąpieli;
• pomoc przy wstawaniu i chodzeniu do łóżka;
• pomoc przy ubieraniu i rozbieraniu się;
• pomoc przy pójściu do toalety;
• zmiana pampersów lub wkładek;
• obcinanie paznokci u nóg i rąk jest właściwie niewskazane
i firma powinna zadbać o to, by rodzina zamówiła fachowy personel.
U osób starszych mogą wystąpić komplikacje. Poza tym podopieczni
mają odciski i zbędny naskórek, który powinien być regularnie usuwany.
Może pojawić się również grzybica. Opiekunka ma prawo i
– moim zdaniem – powinna odmówić wykonywania tych czynności;
• przygotowywanie posiłków;
• pomoc i wsparcie w codziennych czynnościach;
• pomoc i wsparcie w nocy (w nagłych wypadkach,
czyli w razie zagrożenia zdrowia i życia). Mamy prawo
do jedenastu godzin nieprzerwanego spokoju nocnego.
Jeśli jest wymagane regularne wstawanie w nocy, powinniśmy
zostać o tym poinformowani przed wyjazdem. Decyzję o wyjeździe
na takie zlecenie pozostawiam Wam;
• towarzyszenie rodzinie w razie zgonu podopiecznej.
Opiekunka nie ma prawa wykonywać czynności natury medycznej! Wszystko to, co zaleca i przepisuje lekarz, może być podawane i wykonywane tylko przez służby pielęgniarskie (Pflegedienst).
Zadania służb pielęgniarskich obejmują:
• higienę ciała (w razie potrzeby);
• podawanie jedzenia i karmienie (w razie potrzeby);
WAŻNE INFORMACJE 23
• pomoc w defekacji (opróżnianie jelit – usuwanie ręczne,
stymulacja ręczna, czopki, minilewatywa);
• mobilizację pacjenta;
• podawanie tabletek i robienie zastrzyków;
• infuzję dożylną;
• zmianę rajstop uciskowych, cewnika i opatrunków;
• profilaktykę odleżyn, zapalenia płuc, zakrzepicy itd.
Mierzenie poziomu cukru czy ciśnienia również nie należy do obowiązków opiekunki. Jeśli nie jesteśmy czegoś pewni, a do podopiecznych przychodzi Pflegedienst, radzę zasięgać opinii pracowników służb medycznych.
W przypadku gdy wykonujemy wyżej wymienione czynności, nie mając do tego wymaganego wykształcenia, w razie pogorszenia się stanu zdrowia podopiecznego lub jego śmierci możemy zostać oskarżeni i pociągnięci do odpowiedzialności prawnej.
Każdy, kto ma przyznany stopień niepełnosprawności, tzw. Pflegestufe, i jest pielęgnowany w domu, ma prawo do bezpłatnych środków pielęgnacyjnych. Można je zamówić w sklepie medycznym (Sanitätshaus). Dostarczane są co miesiąc. Najczęściej sklep medyczny rozlicza to we własnym zakresie z kasą chorych. Do wyboru są różnego rodzaju zestawy (tzw. Pflegebox). Mogą one zawierać między innymi środki dezynfekujące, rękawiczki, pampersy, podkłady na łóżko, fartuchy jednorazowe.
Jeśli chodzi o obowiązki opiekuna/opiekunki, pamiętajmy, że czas pracy według prawa niemieckiego, które obowiązuje również opiekunów, wynosi maksymalnie czterdzieści godzin tygodniowo. Jeśli senior wymaga tego, żeby pomagać mu lub towarzyszyć dłużej, opiekun/opiekunka mniej czasu poświęca zajmowaniu się domem. I odwrotnie − jeśli podopiecznemu zależy, by dużo pracy wkładać w utrzymanie czystości, pozostaje mniej czasu na aktywizację. Jeśli widzimy, że ktoś próbuje nas wykorzystać, warto zapisywać godziny pracy (o której godzinie jakie czynności
24 PERŁY RZUCONE PRZED DAMY
wykonywaliśmy) i pilnować, by nie wymuszano na nas pracy wykraczającej poza nasze godziny pracy.
Ćwiczenia rehabilitacyjne i masaże również nie należą do obowiązków opiekunów osób starszych. Zdarza się, że podopieczni lub ich rodziny niewinnie pytają, czy moglibyśmy to zrobić. Osobiście się z tym spotkałam. Należy wtedy odmówić. Nie mamy wykształcenia w tym kierunku i w związku z tym nie wolno nam wykonywać tych czynności.
